Maria van Loon: “Zijn verhaal nu tastbaar voor toekomstige generaties”

De Rijswijkse herdenking vond zondag plaats op twee locaties: de Oude Kerk aan de Herenstraat en bij het Monument voor de Gevallenen aan de Laan Hofrust.

In de Oude Kerk vertelde Maria van Loon het indrukwekkende verhaal van haar oom Johannes Wilhelmus van der Kraan.

Op 17 augustus 2023 viel er bij Thea van Loon een bijzondere brief op de mat. Deze brief, afkomstig van Ellen de Visser, journalist van de Volkskrant en vrijwilliger bij de Arolsen Archieven en het Herinneringskamp Amersfoort, bracht eindelijk antwoord op een vraag die al sinds 1944 leefde binnen de familie Van der Kraan. De brief meldde dat persoonlijke bezittingen van Johannes Wilhelmus van der Kraan, een oom van de familie, waren teruggevonden in Duitsland.

Johannes, geboren op 20 augustus 1923 in Monster, was de op één na jongste in een gezin van acht kinderen. Het gezin woonde aan de Willem Marisstraat 9 in Rijswijk. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Johannes op 23 maart 1942 als dwangarbeider naar Frankfurt gestuurd, waar hij later in de problemen kwam wegens werkweigering en kritische uitlatingen over Duitsland. Na verlof keerde hij in 1944 niet terug en werd op 8 september van dat jaar gearresteerd in Rijswijk. Hij belandde via kamp Amersfoort uiteindelijk in concentratiekamp Neuengamme bij Hamburg, waar hij de bevrijding meemaakte. Zwak en ziek stierf hij een maand later, op 9 juni 1945, in een Brits ziekenhuis in Bremen/Rotenburg op 21-jarige leeftijd.

Lange tijd wist de familie niet wat er met Johannes was gebeurd. Er kwam nooit een officieel overlijdensbericht, waardoor zijn moeder en broers en zussen de hoop hielden dat hij nog zou terugkeren. Het was pas in 1953 dat zijn stoffelijk overschot, oorspronkelijk begraven in een massagraf in Rotenburg, werd herbegraven op de Erebegraafplaats in Loenen. Zijn vader woonde de herbegrafenis in stilte bij, zonder de rest van het gezin hierover in te lichten, vermoedelijk om hen extra verdriet te besparen.

Ruim 78 jaar na zijn dood bracht Johannes’ portemonnee en werkvergunning uit het Arolsen Archief eindelijk helderheid. Op 27 oktober 2023 werden deze persoonlijke bezittingen overhandigd aan een familielid, waarna een bezoek werd gebracht aan het graf in Loenen, waar Johannes rust onder de naaldbomen.

De familie eert Johannes blijvend met een Struikelsteen, geplaatst op 4 maart 2024 bij zijn ouderlijk huis in Rijswijk, de plek vanwaar hij in 1944 werd weggevoerd. De datum was symbolisch gekozen, omdat het zowel de geboortedag was van zijn vader als van een familielid. Tijdens de plechtigheid droeg de burgemeester van Rijswijk een gedicht voor en werd muziek gespeeld als eerbetoon aan Johannes.

De vondst en terugkeer van Johannes’ persoonlijke bezittingen, evenals het plaatsen van de Struikelsteen, hebben ervoor gezorgd dat zijn verhaal nu tastbaar blijft voor toekomstige generaties. Het brengt niet alleen troost aan de familie, maar houdt ook de herinnering levend aan alle slachtoffers van oorlog en onderdrukking. Dit verhaal is opgedragen aan Carolina van Loon-van der Kraan, de zus van Johannes, als eerbetoon aan haar liefde en gemis.

Rijswijks Jeugd Theater
Het Rijswijks Jeugd Theater verzorgde voor enkele muzikale intermezzo’s en de kinderrechtenambassadeurs droegen hun eigen gedichten voor.

Daarna vertrokken de aanwezigen in een stille tocht naar het Monument voor de Gevallenen. Na het taptoe-signaal werd er twee minuten stilte gehouden. Daarna klonken het hoornsignaal en het eerste couplet van het Wilhelmus. Burgemeester Huri Sahin legde samen met raadslid Ger Kruger een krans en hield een toespraak, waarna de overige kransleggingen en het defilé volgden.